Κρίσεις σε εμπόριο και ναυτιλία: η ευρωπαϊκή πολιτική και θέση
Της Μαριάνθης Ισπυρίδη*
Η
άρρηκτη πλέον σχέση της εθνικής έννομης τάξης μας με την Ενωσιακή νομοθεσία και
νομολογία, έτσι όπως αυτή διαμορφώνεται για να υπηρετήσει τους σκοπούς και τα
συμφέροντα της λειτουργικής συνύπαρξης των χωρών της γηραιάς ηπείρου, είναι
πλέον αδιαμφισβήτητη. Η σύγχρονη πραγματικότητα, οικονομική, κοινωνική αλλά και
νομική, μας υπενθυμίζει πως η Ευρωπαϊκή Ένωση λειτουργεί με τρόπο ώστε τα
Κράτη-μέλη να διατηρούν μια ορισμένη δικαιοπολιτική θέση επί των διεθνών
εξελίξεων. Η διατήρηση μιας συγκεκριμένης και πάγιας θέσης επί διεθνών
ζητημάτων, τα οδηγεί να λειτουργούν ως συγχρονισμένη ενότητα. Έτσι, τα σύγχρονα
ευρωπαϊκά κράτη καταφέρνουν να επιβληθούν μεταξύ των παγκόσμιων δυνάμεων και να
διασφαλίσουν τα πολιτικά και οικονομικά τους συμφέροντα όντας τα ίδια «γρανάζια»
του προστατευτικού τους μηχανισμού. Αυτός ο μηχανισμός, που αντλεί την ισχύ του
στην συγκροτημένη προσπάθεια της Ένωσης για ανάπτυξη και βελτίωση του βιοτικού
επιπέδου και εκ παραλλήλου την μέγιστη δυνατή απόκρουση παραγόντων που δεν θα
επέτρεπαν την πραγμάτωση αυτών των στόχων, είναι ο ίδιος που
καλείται να αντιμετωπίσει παντός είδους κρίσεις, τόσο εσωτερικές όσο και
εξωτερικές.
Βέβαια,
τα ίδια τα γεγονότα μας οδηγούν γοργά στο συμπέρασμα πως η διαχωριστική γραμμή
της κατηγοριοποίησης των κρίσεων σε «εσωτερικές» και «εξωτερικές», με το πέρας
του χρόνου, γίνεται όλο και πιο αδρή. Κι αυτό γιατί οι οικονομίες των χωρών, η
σύσταση και διαμόρφωση των κοινωνιών αλλά και οι πολιτικές κινήσεις και
δυναμικές τείνουν να είναι «συγκοινωνούντα δοχεία». Τρανό παράδειγμα αποτελεί η
κατάσταση της πρόσφατης πανδημίας, που πέραν του υγειονομικού κινδύνου,
πυροδότησε μια παγκόσμια οικονομική κρίση κι έφερε τις δυνάμεις της οικουμένης
αντιμέτωπες με την αναγκαστική υιοθέτηση ενός σχεδιασμού αντιμετώπισης με
υπολογίσιμα, ωστόσο, αντικρουόμενα συμφέροντα. Κι εδώ τίθεται το ερώτημα που θα
κληθούμε να απαντήσουμε ευθύς παρακάτω, πως ο ευρωπαϊκός μηχανισμός
αντιμετωπίζει τέτοιου είδους κρίσεις; Θα μου επιτρέψετε, ωστόσο, να περιοριστώ
στις οικονομικές και δη εμπορικές και ναυτιλιακές κρίσεις. Χωρίς, φυσικά, αυτό
να σημαίνει πως ο αντίκτυπος τους δεν έχει κοινωνικοπολιτικές συνέπειες. Ίσως,
μάλιστα, επειδή απεναντίας οι ίδιες είναι ακριβώς τόσο έντονες που θεωρούνται
αυτονόητες.
Αρχικά,
το πρώτο εννοιολογικό ζήτημα που θα πρέπει να επιλύσουμε, προτού αναλύσουμε
τους παράγοντες που συνηγορούν και οδηγούν σε αυτή, πολλώ δε μάλλον τους
τρόπους αντιμετώπισης της, είναι το τι ορίζουμε ως οικονομική κρίση. Πρακτικά,
κάνουμε λόγο για μια εύρωστη οικονομία, όταν έχουμε απορρόφηση των προσφερόμενων
αγαθών από την καταναλωτική αγορά. Όταν, δηλαδή η προσφορά απαντά στις ανάγκες
της ζήτησης των αγαθών αλλά και η ζήτηση είναι τόση ώστε να καταναλώνονται και
να απορροφώνται τα προϊόντα που παράγονται και προσφέρονται στην αγορά. Όταν,
αντιθέτως, η ζήτηση δεν είναι επαρκής, η παραγωγή και η αγορά πρέπει να
προσαρμοστούν αναγκαστικά στα νέα δεδομένα αλλά αυτή ακριβώς η προσαρμογή είναι
εκείνη ακριβώς η περίοδος που θα χαρακτηρίζαμε ως «περίοδο
κρίσης». Επεξηγηματικά, η μείωση της ζήτησης προκαλεί ένα «ντόμινο»
αντιδράσεων τόσο στην παραγωγική διαδικασία όσο και στις αγορές αλλά ακόμη και
στους φορολογικούς συντελεστές, τις κρατικές επιδοτήσεις, την ρευστότητα κοκ.
Μιλάμε δηλαδή για μείωση του κέρδους, που μεταφράζεται σε μείωση των
χρηματοπιστωτικών επενδύσεων και συνακόλουθα προβλήματα στην τραπεζική
ρευστότητα. Η δε επόμενη κίνηση του δευτερογενούς τομέα να μειώσει το κόστος
ώστε να αποκομίσει και πάλι κέρδος, οδηγεί σε μείωση ή κατάργηση θέσεων
εργασίας, μικρότερη ζήτηση προϊόντων και του πρωτογενούς τομέα ή ζήτηση σε
χαμηλότερες τιμές των πρώτων υλών και κατ’ επέκταση μια καθοδικότητα όλης της
αγοράς / οικονομίας, κατά την οποία ελλοχεύει ο κίνδυνος χρεοκοπίας για όσους
δεν καταφέρουν να ισοσταθμίσουν, έστω, τα έξοδα τους με τα μικτά τους έσοδα.
Σύμφωνα με το άρθρο 207 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της
Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ) η κοινή εμπορική πολιτική ορίζεται στην αποκλειστική
αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η ίδια μέσω διαφόρων μηχανισμών σταθερότητας
επιδιώκει αφενός την δημιουργία μιας ενιαίας, απαλλαγμένης από δασμολογικά
βάρη, και συνεπώς πιο κερδοφόρας για τα μέλη της αγοράς αλλά και ανοικτής προς
τους διεθνείς εμπορικούς φορείς, υπολογίσιμης δε σαν οικονομικό παρονομαστή.
Παράλληλα, αντίστοιχες επιδιώξεις και κινήσεις έχει και προς την διαμόρφωση του
τραπεζικού συστήματος και τις χρηματοπιστωτικές αγορές. Δεδομένου
πως η ΕΕ εκτιμάται πως αντιπροσωπεύει άνω του 20% του παγκόσμιου ακαθάριστου
εγχώριου προϊόντος περί τα 14 τρισεκατομμύρια ευρώ διαδραματίζει
κομβικότατο ρόλο στη διαμόρφωση του παγκόσμιου συστήματος εμπορικών συναλλαγών
και του ΠΟΕ. Βέβαια την προσεχή δεκαπενταετία αυτό αναμένεται να αλλάξει καθώς
οι τεχνολογικές εξελίξεις και κυρίως το ταχύτατο «ταξίδι» της πληροφορίας μέσω
αυτών, επιτάσσουν την διεθνοποίηση των μέσων παραγωγής μεταθέτοντας το κέντρο
βάρους της παγκόσμιας οικονομικής ανάπτυξης στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, που έχουν ήδη αντικαταστήσει το
παραδοσιακό εμπόριο. Οι συνέπειες δε της παγκόσμιας
χρηματοπιστωτικής κρίσης έχουν επηρεάσει αρνητικά τις οικονομικές επιδόσεις της
Ένωσης. Όμως, οι μηχανισμοί της Ένωσης εξακολουθούν να αποδεικνύονται, έως και
το προηγούμενο έτος, λιγότερο ευάλωτοι στα πλήγματα, καθώς οι μειώσεις που
υφίστανται είναι μικρότερες σε σχέση με αυτές άλλων παγκόσμιων αγορών, όπως
αυτών των ΗΠΑ και της Ιαπωνίας. Ήδη από τον
Νοέμβριο του 2019 τέθηκε σε ισχύ η εμπορική συμφωνία ΕΕ και Σιγκαπούρης προς
όφελος των επιχειρήσεων, των αγροτών, των εργαζομένων και των καταναλωτών και
των δύο πλευρών. Έτσι η ΕΕ πέτυχε το μεγαλύτερο εμπορικό δίκτυο στον κόσμο, που
περιλαμβάνει 42 εμπορικές συμφωνίες με 73 εταίρους.
Γιατί
όμως συνδέουμε τις εμπορικές κρίσεις και την ενωσιακή πολιτική διαχείρισης του
εμπορίου και με την ναυτιλία; Και πως επηρεάζεται η χώρα μας απ΄ όλα αυτά; Αν
αναλογιστεί κανείς ότι περισσότερο από το 80% του παγκόσμιου εμπορίου
διεξάγεται δια θαλάσσης μπορεί κάλλιστα να αντιληφθεί την σύνδεση. Θα μπορούσε,
συνεπώς, να πει κανείς με ασφάλεια πως η ναυτιλία είναι κλάδος που επηρεάζεται
άμεσα από τυχόν οικονομικές κρίσεις καθώς διαδραματίζει βασικότατο ρόλο στην
εφοδιαστική αλυσίδα, δηλαδή στην ρύθμιση και διαχείριση των αποθεμάτων των
εμπορευμάτων μέχρι την παράδοση τους στο καταναλωτικό κοινό. Μια κρίση προκαλεί
μείωση εξαγωγών αλλά αύξηση των τιμών των ναύλων, ως αντίδραση, εφόσον οι ναυτιλιακές
εταιρίες έχοντας ως στόχο, προφανώς, το κέρδος προσπαθούν να επιβιώσουν. Όμως,
η έλλειψη πελατών οδηγεί σταδιακά στην αναγκαστική μείωση των τιμών και
παρακολουθηματικά στον περιορισμό του ενεργού στόλου. Το γεγονός δεν αφήνει
ανεπηρέαστα την τιμή του πετρελαίου ή του άνθρακα αλλά ούτε και αμετάβλητες τις
νομισματικές ισοτιμίες.
Η
Ευρωπαϊκή Ένωση ρυθμίζει την ναυτιλιακή δραστηριότητα και την θέσπιση
ευρωπαϊκού περιβάλλοντος ναυτιλιακής ενιαίας θυρίδας καθώς και την κατάργηση
της οδηγίας 2010/65/ΕΕ με τον Κανονισμό 2019/1239 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου,
στο οποίο έχουν δοθεί εκτεταμένες αρμοδιότητες στο πλαίσιο της συναπόφασης μαζί
με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο περί σύναψης εμπορικών συμφωνιών αλλά και της
θαλάσσιας πολιτικής στις χώρες της Μεσογείου. Στόχος είναι πάντοτε η δημιουργία
μιας ενιαίας αγοράς κι ενός ενιαίου χώρου μεταφοράς εμπορευμάτων, με την
παράλληλη άρση τυχόν δυσλειτουργιών που θα δυσχεράνουν την κίνηση στα λιμάνια
και κατ’ επέκταση την εύρυθμη κι εύρωστη εμπορική δραστηριότητα.
Κλείνοντας, αξίζει να αναφέρουμε
πως η ελληνική ναυτιλία αποτελεί το 53% του στόλου της ΕΕ και σχεδόν το 21% του
παγκόσμιου στόλου. Η χώρα μας δε, που
παραδοσιακά διατηρεί μια υγιή και ισχυρή ναυτιλιακή δύναμη, σεβόμενη πάντοτε
τις υποχρεώσεις της διεθνούς ναυσιπλοΐας διαμόρφωσε ολοκληρωμένη θαλάσσια πολιτική στον νησιωτικό χώρο με στόχο
ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της ελληνικής ναυτιλίας μετά την κρίση της
πανδημίας με τον νόμο 4770/2021 (ΦΕΚ 15/Α/29-1-2021), που ψηφίστηκε από το
Ελληνικό Κοινοβούλιο τον Ιανουάριο του 2021.
Ηλεκτρονική Βιβλιογραφία
https://europa.eu/european-union/about-eu/history/2010-2019/2019_el
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EL/TXT/HTML/?uri=CELEX:52009DC0466&from=MT
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/el/TXT/?uri=CELEX%3A32019R1239
https://www.e-nomothesia.gr/kat-naytilia-nausiploia/nomos-4770-2021-phek-15a-29-1-2021.html
Πηγή εικόνας
(Πρόσβαση:
Δευτέρα 03/04/2021)
*Η
Μαριάνθη Ισπυρίδη είναι τριτοετής φοιτήτρια στο Τμήμα Νομικής του Δημοκριτείου
Πανεπιστημίου Θράκης.
.jpg)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου