Η Κίνα του 21ου αιώνα και ο Νέος Δρόμος του Μεταξιού

  

*Γράφει ο Αθανάσιος Κατζιγκάς - Προπτυχιακός σπουδαστής στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης του ΔΠΘ

 

Από πολλούς οι επιχειρηματικές κινήσεις της Κίνας σε χώρες μικρής οικονομικής δύναμης και ανάπτυξης θεωρούνται ύποπτες έως και εσκεμμένες, καθώς τα τεράστια ποσά που δαπανώνται για την δημιουργία των έργων είναι σχεδόν σίγουρο ότι δεν είναι δυνατόν να επιστραφούν εύκολα, αν υπολογίσουμε και τον τόκο που προστίθεται στο συνολικό χρωστούμενο ποσό. Οι ενέργειες αυτές περιλαμβάνουν την χορήγηση δανείων για την κατασκευή και ανάπτυξη υποδομών από την κινεζική κυβέρνηση σε αναπτυσσόμενες χώρες της αφρικανικής ηπείρου και όχι μόνο.

Παράδειγμα που υποστηρίζει την συγκεκριμένη άποψη αποτελεί η κατασκευή του νέου λιμανιού της Σρι Λάνκα. Πρόκειται για το The Hambantota Port Development Project, το οποίο τελικά και απέτυχε καθώς δεν μπόρεσε να αποτελέσει τον σημαντικό κόμβο εμπορικών  μεταφορών και συναλλαγών που η κυβέρνηση της Σρι Λάνκα ήλπιζε. Με την αλλαγή της κυβέρνησης το 2015, έγινε προφανές ότι το υπέρογκο δάνειο δεν ήταν δυνατόν να αποπληρωθεί και προκειμένου να βρεθεί η λύση στο οικονομικό πρόβλημα, αποφασίστηκε η παραχώρηση του λιμανιού προς εκμετάλλευση από την Κίνα. Το λιμάνι δεσμεύτηκε για 99 έτη στο κινεζικό κράτος και πλέον όλα τα έσοδα θα κατευθύνονται απευθείας στις κινεζικές τράπεζες.

Αυτή αποτελεί την πιο τρανταχτή απόδειξη για μερικούς ότι η Κίνα στην πραγματικότητα δεν ενδιαφέρεται για την ανάπτυξη των μικρότερων κρατών και μέσω των συνεχών δανείων προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την αδυναμία αποπληρωμής για προσωπικό όφελος. Με αυτό τον τρόπο η Κίνα διασφαλίζει ότι με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τα χρήματα που δανείζει θα επιστραφούν στα δικά της ταμεία. Η παγίδα χρέους, όπως αποκαλείται, είναι ο λόγος για τον οποίο άλλα κράτη κατακρίνουν την συμπεριφορά της Κίνας και την χαρακτηρίζουν ως εκμετάλλευση τεραστίων διαστάσεων για την παγκόσμια οικονομία.

Σημαντική αντίδραση προκάλεσε άλλο περιστατικό που αφορούσε την παραβίαση συστημάτων ασφαλείας της Αφρικανικής Ένωσης. Η Κίνα ήταν αυτή η οποία προσφέρθηκε για την κατασκευή των κεντρικών γραφείων της Αφρικανικής Ένωσης, δαπανώντας $200 εκ. με σκοπό την στέγαση των συνελεύσεων και των γραφείων της οργάνωσης. Παρά το γεγονός ότι μία τέτοια κίνηση φαίνεται ότι προωθεί την αλληλεγγύη προς τα αφρικανικά κράτη και την ανάπτυξή τους, προερχόμενη από ένα πολύ ισχυρό κράτος, γίνεται λόγος ότι για πέντε έτη η Κίνα κατά την διάρκεια των νυχτερινών ωρών υπέκλεπτε τα mail της ΑΕ και τα μετέφερε σε βάσεις δεδομένων της κινεζικής κυβέρνησης. Από το 2012 έως και το 2017, η διαδικασία υποκλοπής ήταν απαρατήρητη από τις αρχές του οργανισμού. Ακόμα μία περίπτωση που αφορά την Κίνα και την Αφρική, αποτελεί την παραβίαση του κλειστού συστήματος ασφαλείας της ΑΕ. Όλο το υλικό που καταγράφονταν μεταφέρονταν στην Κίνα, μέχρι που μετά από πληροφορία Ιαπώνων ερευνητών του κυβερνοχώρου έγινε γνωστή η διαρροή στις αφρικανικές αρχές.

Πρέπει όμως να σημειωθεί ότι οι κινεζικές αρχές δεν παραδέχτηκαν ποτέ ανάμειξή τους στις περιπτώσεις παραβίασης και εκμετάλλευσης, δηλώνοντας την αθωότητά τους. Με βάσει τις παραπάνω αναφορές είναι άξιο απορίας αν πραγματικά αξίζει για κάποια κράτη να συνεχίσουν τις οικονομικές και επενδυτικές σχέσεις τους με την Κίνα ή αν κράτη που δεν έχουν ακόμα ενταχθεί στο πρόγραμμα, να το κάνουν στο μέλλον.

Όλες αυτές οι επιχειρηματικές κινήσεις, η κατασκευή ή η αναβάθμιση υποδομών σε γειτονικά κράτη αποτελούν μέρος του φιλόδοξου και εξαιρετικά ακριβού σχεδίου της Κίνας. Πρόκειται για το Belt and Road Initiative (BRI), το οποίο ξεκίνησε το 2013, από τον Πρόεδρο της Κινεζικής Λαϊκής Δημοκρατίας, Xi Jinping. 'Ως σκοπό έχει την επένδυση κινεζικών κεφαλαίων σε 70 χώρες παγκοσμίως. Στόχος του προγράμματος είναι η εμπορική και οικονομική ένωση των χωρών της Ευρώπης, της Αφρικής και της Ασίας μεταξύ τους για τη επίτευξη τοπικής και διεθνούς ανάπτυξης. Το σχέδιο αυτό βασίστηκε στην αρχαία κινεζική εμπορική διαδρομή, γνωστή και ως Δρόμος του Μεταξιού (Silk Road), που από τον 2ο αιώνα π.Χ. έως και τον 18ο αιώνα μ.Χ. ένωνε την Ανατολή με την Δύση αποτελώντας μία από την σημαντικότερη εμπορική, οικονομική και πολιτισμική διαδρομή στον κόσμο. Για τον λόγο αυτό, πολλές φορές χαρακτηρίζεται και ως Νέος Δρόμος του Μεταξιού (New Silk Road) ή και 21st Century Silk Road. Το σχέδιο περιλαμβάνει την κατασκευή λιμανιών, σιδηροδρόμων, οδικών συστημάτων, αεροδρομίων και άλλων κατασκευαστικών έργων για την αναβάθμιση των αναγκαίων υποδομών των κρατών.

 

Ανάμεσα σε αυτό τον μεγάλο αριθμό χωρών βρίσκεται και Ελλάδα. Τον Αύγουστο του 2016 το λιμάνι του Πειραιά αγοράστηκε από την κινεζική εταιρεία COSCO, η οποία δραστηριοποιείται στο χώρο των παγκόσμιων μεταφορών. Το ποσοστό που αγοράστηκε ήταν 51% των μετοχών για $312 εκ. Αυτή η εταιρία κατέχει τον τέταρτο μεγαλύτερο σε μέγεθος στόλο στον κόσμο. Η συμφωνία μεταξύ των δύο χωρών έχει αποτελέσει σημαντική επιχειρηματική κίνηση της Ελλάδας στην περίοδο μετά την οικονομική κρίση και είναι η αρχή για την σύναψη περισσότερων συμφωνιών σε ένα ευρύ φάσμα οικονομικών πεδίων, με τον ίδιο τον Πρόεδρο Xi να δηλώνει ότι η υπογραφή της συμφωνίας θα δημιουργήσει νέες δυνατότητες στον τομέα της ενέργειας, των μεταφορών και της οικονομικής συνεργασίας. Ενώ, ο Υπουργός Εξωτερικών της χώρας μας Νίκος Δένδιας δήλωσε ότι “οι σχέσεις Ελλάδας Κίνας αποτελούν προτεραιότητα”.

Αυτό συνέβη σε μία περίοδο κατά την οποία οι σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης και Κίνας δεν βρίσκονται στην καλύτερή τους κατάσταση. Η ΕΕ έχει επικριτική στάση απέναντι στις κινήσεις της Κίνας και έχει χαρακτηρίσει το επιχειρηματικό σχέδιο ως γεωπολιτικό παιχνίδι. Η επένδυση της Κίνας σε ευρωπαϊκές χώρες ενδεχομένως να έχει ληφθεί και ως προσπάθεια υπονόμευσης των δεσμών τους με την ΕΕ, και αυτό μπορούμε να το διακρίνουμε από τις διμερείς συμφωνίες που έχουν συνάψει η Κίνα με χώρες κυρίως της ανατολικής Ευρώπης, όπως στην περίπτωση της Ελλάδας, της            Ουγγαρίας ακόμα και της Τουρκίας, στην ευρύτερη περιοχή της ΕΕ. Το κλίμα των σχέσεων ΕΕ-Κίνας έχει επηρεαστεί και σε μεγάλο ποσοστό από τις διάφορες καταγγελίες που έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κυρίως στην περιοχή Xinjiang, όπου η πλειοψηφία των κατοίκων είναι μουσουλμάνοι και δέχονται την καταπίεση των κινεζικών αρχών, με διάφορες αναφορές για απάνθρωπη μεταχείριση ατόμων και με την ύπαρξη στρατοπέδων ¨επανεκπαίδευσης¨, τα οποία παρομοιάζουν περισσότερο σε κανονικές φυλακές. Ακόμα, μπορούμε να προσθέσουμε και το ζήτημα των σχέσεων Κίνας και Ταϊβάν, οι οποίες έχουν ψυχρανθεί ακόμα περισσότερο τους τελευταίους μήνες. Αυτά, σε συνδυασμό και με άλλες περιπτώσεις έχουν δημιουργήσει ένα κλίμα δυσπιστίας γύρω από την Κίνα και γενικά την συνεργασία με ένα απολυταρχικό κράτος, όπως το βλέπουν οι χώρες της Δύσης.

Βέβαια, είναι σημαντικό να αναφερθεί και το γεγονός ότι υπάρχουν και οι φωνές, οι οποίες κατευθύνουν προς μία οπτική γωνία, μέσω της οποίας βλέπουμε με μεγαλύτερη νηφαλιότητα τα στοιχεία που μας παρουσιάζονται. Η Κίνα στην προσπάθειά της να αναδειχθεί ως ο αντικαταστάτης των ΗΠΑ στον οικονομικό και όχι μόνο τομέα, πολλές φορές βρίσκεται στο επίκεντρο επιθέσεων ως προς τις τακτικές της. Έτσι, φτάνει στο σημείο να κατηγορείται και για τακτικές οι οποίες θα οδηγήσουν ενδεχομένως στην απομάκρυνση νέων επενδυτικών συνεργατών. Άλλωστε, αυτός ο οποίος πρώτος έκανε λόγο για “debt-trap diplomacy” (διπλωματία παγίδας χρέους), ήταν ο πρώην Αντιπρόεδρος των ΗΠΑ, Mike Pence.

Ακόμα μία παράμετρος του ζητήματος είναι ότι τα προβλήματα χρέους στις περισσότερες περιπτώσεις, τα οποία έλαβαν μεγάλη δημοσιότητα, τα προξένησε ο λάθος τρόπος διαχείρισης των έργων από τις εκάστοτε κυβερνήσεις. Τα επενδυμένα ποσά βρίσκονται στο επίπεδο των δισεκατομμυρίων, οπότε είναι εύκολα κατανοητό το επίπεδο διαφθοράς που συναντάται συχνά σε τέτοιες περιπτώσεις. Γενικά, υπάρχουν αρκετές αναφορές για περιστατικά διαφθοράς σε κυβερνήσεις που πήραν δάνεια από την Κίνα για την υλοποίηση έργων που εντάσσονται στο πλαίσιο του BRI.

Πιο συγκεκριμένα στην περίπτωση του νέου λιμανιού της Σρι Λάνκα, σύμφωνα με δημοσιεύσεις της The Atlantic, υπήρξε και εμπλοκή στην διεκπεραίωση του έργου και δυτικών παραγόντων, η καναδική κατασκευαστική εταιρεία SNC-Lavalin, η οποία με την χρηματοδότηση της Canadian International Development Agency, ανέλαβε την μελέτη για την κατασκευή του λιμανιού. Το έργο τελικά απέτυχε εξαιτίας πολιτικών λόγων και κάποια χρόνια αργότερα την ίδια εργασία ανέλαβε η δανέζικη Ramboll. Τελικά το έργο έφερε εις πέρας η κινεζική China Harbor μετά από άρνηση των ΗΠΑ και της Ινδίας να το αναλάβουν αυτοί. Η Σρι Λάνκα μετά από σχεδόν 20 χρόνια βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα τεράστιο χρέος, το οποίο και σε συνδυασμό με το χρέος λόγω του λιμανιού, ύψους $65.6 δισ. δεν δύναται να αποπληρώσει στο εγγύς μέλλον.  Από αυτό το τεράστιο ποσό, μόνο γύρω στο 10%, το 2017, οφείλεται στην Κίνα. Το μεγαλύτερο μέρος η Σρι Λάνκα το απέκτησε μετά από δανεισμούς και σε όχι τόσο επιτυχημένες επιχειρηματικές κινήσεις με άλλες χώρες του κόσμου και κυρίως της Δύσης. Έτσι, το 2017, για την διευθέτηση του χρέους αποφασίστηκε η παραχώρηση του λιμανιού στην κινεζική  China Merchant Port Holdings Limited (CM Port), για διάστημα 99 ετών και για $1.12 δισ.

Από τα παραπάνω, γίνεται κατανοητό ότι η Κίνα έχει αποφασίσει να επεκταθεί σε παγκόσμιο επίπεδο, ξεφεύγοντας από την περιοχή της κεντρικής και ανατολικής Ασίας. Τα επόμενα χρόνια, όλο και περισσότερο, θα αποτελέσουμε μάρτυρες αυτής της επεκτατικής επιρροής της οικονομικής και επιχειρηματικής πολιτικής της Κίνας. Πολλά από τα περιστατικά παραβιάσεων και επενδυτικής εκμετάλλευσης είναι όντως πραγματικά, και ίσως έχουν παίξει ρόλο οι σχέσεις της Κίνας και των ΗΠΑ ως αντιμαχόμενες δυνάμεις στην διεθνή σκηνή. Μολαταύτα, πρέπει να κοιτάμε τα δεδομένα με κριτική ματιά, καθώς είναι σημαντικό να μην επιτρέψουμε την επιφανειακή κατανόηση του συγκεκριμένου ζητήματος από δημοσιεύματα που σπεύδουν να καταδικάσουν την συμπεριφορά της Κίνας. Ακόμα, όμως, το σχέδιο BRI είναι σε αρχικό στάδιο και θα πρέπει να επιτευχθούν επιπλέον στόχοι που ενδέχεται να θέσουν τις ΗΠΑ και το σύνολο της Δύσης σε μειονεκτική θέση έναντι της Κίνας.

 

Βιβλιογραφία

Abi-Habib, M. (2018). How China Got Sri Lanka to Cough Up a Port. The New York Times. [online] 25 Jun. Available at: https://www.nytimes.com/2018/06/25/world/asia/china-sri-lanka-port.html.

Aglionby, J., Feng, E. and Yang, Y. (2018). African Union accuses China of hacking headquarters. Financial Times. [online] 29 Jan. Available at: https://www.ft.com/content/c26a9214-04f2-11e8-9650-9c0ad2d7c5b5.

Briefing, S.R. (2019). Greece Signs BRI Deals, States “China Invested When Everyone Else Stayed Away.” [online] Silk Road Briefing. Available at: https://www.silkroadbriefing.com/news/2019/11/13/greece-signs-bri-deals-states-china-invested-everyone-else-stayed-away/ [Accessed 11 Nov. 2021].

Chatham House – International Affairs Think Tank. (2020). 6. Conclusion and Policy Recommendations. [online] Available at: https://www.chathamhouse.org/2020/08/debunking-myth-debt-trap-diplomacy/6-conclusion-and-policy-recommendations.

Georgiopoulos, G. (2016). China’s Cosco acquires 51 pct stake in Greece’s Piraeus Port. Reuters. [online] 10 Aug. Available at: https://www.reuters.com/article/greece-privatisation-port/chinas-cosco-acquires-51-pct-stake-in-greeces-piraeus-port-idUSL8N1AR252.

HAMEIRI, S. (2020). Debunking the myth of China’s “debt-trap diplomacy.” [online] www.lowyinstitute.org. Available at: https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/debunking-myth-china-s-debt-trap-diplomacy.

Hillman, J. and Tippett, A. (221AD). The Belt and Road Initiative: Forcing Europe to Reckon with China? [online] Council on Foreign Relations. Available at: https://www.cfr.org/blog/belt-and-road-initiative-forcing-europe-reckon-china.

Hillman, J.E. (2018). China’s Belt and Road Is Full Of Holes. [online] www.csis.org. Available at: https://www.csis.org/analysis/chinas-belt-and-road-full-holes.

news.cgtn.com. (2021). The Atlantic: Chinese “debt trap” is a myth. [online] Available at: https://news.cgtn.com/news/2021-02-12/The-Atlantic-Chinese-debt-trap-is-a-myth-XPiwyXA73q/index.html [Accessed 11 Nov. 2021].

OBOReurope. (2018). Greece officially joins the BRI - OBOReurope. [online] Available at: https://www.oboreurope.com/en/greece-bri/.

Rithmire, D.B., Meg (2021a). The Chinese “Debt Trap” Is a Myth. [online] The Atlantic. Available at: https://www.theatlantic.com/international/archive/2021/02/china-debt-trap-diplomacy/617953/.

Rithmire, M. (2021b). The Chinese Debt Trap Is a Myth: The Narrative Wrongfully Portrays Both Beijing and the Developing Countries It Deals With. - Editorial - Faculty & Research - Harvard Business School. [online] www.hbs.edu. Available at: https://www.hbs.edu/faculty/Pages/item.aspx?num=59720 [Accessed 11 Nov. 2021].

Satter, R. (2020). Exclusive-Suspected Chinese hackers stole camera footage from African Union - memo. Reuters. [online] 16 Dec. Available at: https://www.reuters.com/article/us-ethiopia-african-union-cyber-exclusiv-idINKBN28Q1DB [Accessed 11 Nov. 2021].

Skala-Kuhmann, A. (2019). European Responses to BRI: An Overdue Assessment. Horizons: Journal of International Relations and Sustainable Development, [online] 14(14), pp.144–157. Available at: https://www.jstor.org/stable/48573735?read-now=1&refreqid=excelsior%3Afe945dfd413d9deb68fb34c9b60c3fb0&seq=3#page_thumbnails_tab_contents [Accessed 11 Nov. 2021].

Skala-Kuhmann, Dr.A. (n.d.). European Responses to BRI - An Overdue Assessment. [online] CIRSD. Available at: https://www.cirsd.org/en/horizons/horizons-summer-2019-issue-no-14/european-responses-to-bri-an-overdue-assessment?__cf_chl_jschl_tk__=bBIBGYt1vRvpROjSZs6wAkFBAs.SMfOrCFNJaFRky3g-1636216871-0-gaNycGzNCL0 [Accessed 11 Nov. 2021].

Tzogopoulos, G.N. (2018). The harmonious evolution of China-Greek relations - China.org.cn. [online] www.china.org.cn. Available at: http://www.china.org.cn/opinion/2018-09/04/content_62056233.htm [Accessed 11 Nov. 2021].

Moramudali, U. (2019). Is Sri Lanka Really a Victim of China’s “Debt Trap”? [online] Thediplomat.com. Available at: https://thediplomat.com/2019/05/is-sri-lanka-really-a-victim-of-chinas-debt-trap/.

Πηγή εικόνας 1:https://www.cfr.org/backgrounder/chinese-communist-party           

Πηγή εικόνας 2:pandemic-china-and-the-future-of-the-belt-road-initiative      

(Προβολή: 17/11/2021)