Νόμπελ Ειρήνης: Βραβείο με αντίκρισμα ή πολιτική υποκρισία; Το παράδειγμα της Αιθιοπίας

Του Φώτη Έξαρχου*

Η διεθνής κοινωνία είναι ένας οργανισμός που εξελίσσεται και αναπτύσσεται όλο και περισσότερο μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Έχει δικαιολογημένα επιτύχει σε πολλούς τομείς μια μεγαλύτερη συνεργασία των κρατών ενώ ταυτόχρονα θέτει και υπό συζήτηση, ποικίλα προβλήματα τα οποία μέσω των διεθνών οργανισμών και των συνασπισμών στοχεύει να λύσει. Σε ατομικό επίπεδο επιβραβεύει όλους όσους συνεισφέρουν με τα έργα και τις ανακαλύψεις τους στην πρόοδο όλης της ανθρωπότητας, δίδοντας τους την ύψιστη διάκριση που ονομάζεται Βραβείο Νόμπελ. Παρ’ όλη όμως τη θετική αποτίμηση αυτού του θεσμού, τα τελευταία χρόνια έχει αναπτυχθεί μια έντονη κριτική προς ένα συγκεκριμένο βραβείο η οποία μπορεί να αιτιολογηθεί από την μετέπειτα εξέλιξη των ανθρώπων που το παρέλαβαν. Ο λόγος λοιπόν για το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.

Καθ’ όλη την ιστορική πορεία του συγκεκριμένου βραβείου έχουν υπάρξει επικρίσεις σχετικά με τους βραβευόμενους, ιδιαιτέρως τους πολιτικούς, όμως αυτή η κριτική έφτασε στο αποκορύφωμα της στις πρώτες δεκαετίες του 21^ου αιώνα. Το συγκεκριμένο άρθρο επικεντρώνεται στο πολύ πρόσφατο παράδειγμα του πολέμου στο Tigray της Αιθιοπίας. Πως όμως οδηγήθηκε η κατάσταση στα άκρα;

Η σύγκρουση μεταξύ Αιθιοπίας και Ερυθραίας ξεκινά από την περίοδο του Μεσοπολέμου, όμως για οικονομία χρόνου θα αναφερθούμε στα πιο πρόσφατα περιστατικά. Ο πόλεμος για την ανεξαρτησία από την Αιθιοπία ξεκίνησε το 1961 και κορυφώθηκε από το 1974 και έπειτα εν μέσω του Αιθιοπικού Εμφυλίου πολέμου όπου πολλαπλά στρατιωτικά εθνικιστικά και τοπικιστικά κινήματα αντιμάχονταν τη δικτατορία που επιβλήθηκε από το κομμουνιστικό καθεστώς του Derg. Και ενώ ο εμφύλιος στο εσωτερικό της Αιθιοπίας σταματούσε, στην επαρχία της Ερυθραίας ο έλεγχος είχε εντελώς χαθεί με αποτέλεσμα το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα να κηρύξει την ανεξαρτησία του το 1993 μετά από δημοψήφισμα του ΟΗΕ καθιστώντας την Αιθιοπία περίκλειστη πλέον χώρα.

Η αναγνώριση της ανεξαρτησίας της Ερυθραίας από την Αιθιοπία συντελέστηκε χωρίς ιδιαίτερες εντάσεις, δεν ίσχυε όμως το ίδιο για τον καθορισμό των συνόρων μεταξύ των δύο χωρών. Ο πόλεμος άφησε αρκετές περιοχές υπό αμφισβήτηση και αυτό μοιραία οδήγησε σε νέο πόλεμο την περίοδο 1998-2000 όπου στρατιωτικός νικητής αναδείχθηκε η Αιθιοπία, καταλαμβάνοντας τις περισσότερες αμφισβητούμενες περιοχές. Η συνθήκη ειρήνης του Αλγερίου δεν εγκαθίδρυσε την ειρήνη και έτσι από το 2000 μέχρι το 2018 υπήρχαν συνεχώς εντάσεις και διαμάχες στις συνοριακές περιοχές των 2 κρατών με πάνω από 10.000 νεκρούς.

Στις 2 Απριλίου του 2018 εκλέγεται νέος πρωθυπουργός της Αιθιοπίας ο Abiy Ahmed, ο οποίος είχε μια αρκετά φιλελεύθερη και μεταρρυθμιστική φιλοσοφία στην πολιτική του. Μια από τις βασικές του προτεραιότητες ήταν η διαπραγμάτευση συνθήκης ειρήνης με την Ερυθραία και από τις πρώτες κιόλας ημέρες της πρωθυπουργίας του ανακοίνωσε ανοιχτά και δημόσια αυτή την πρόταση. Ο πρόεδρος της Ερυθραίας Isaias Afwerki δέχτηκε να ξεκινήσουν συνομιλίες και τελικά στο διήμερο 8-9 Ιουλίου 2018 υπεγράφη συνθήκη ειρήνης όπου τερματίζονταν κάθε πολεμική σύγκρουση και καθορίζονταν τα σύνορα σύμφωνα με τη συνθήκη του Αλγερίου. Η τόσο άμεση επίλυση ενός ζητήματος που φαινόταν άλυτο για 20 χρόνια εντυπωσίασε σύσσωμη τη διεθνή κοινότητα, με αποτέλεσμα να προταθεί ο πρωθυπουργός Ahmed για το Νόμπελ Ειρήνης της επόμενης χρονιάς. Το βραβείο Νόμπελ ειρήνης πράγματι δόθηκε στον Ahmed και με αυτόν τον τρόπο έγινε ο δεύτερος αρχηγός κράτους ή κυβέρνησης σε 3 χρόνια που παραλαμβάνει το βραβείο επειδή σύναψε μια σημαντική συμφωνία ειρήνης.

Από αυτό το σημείο όμως και έπειτα η κατάσταση γρήγορα εκτροχιάσθηκε. Ο Ahmed είχε ηγηθεί μιας καμπάνιας κομματικής απορρόφησης από την αρχή της πρωθυπουργίας του, συγκεντρώνοντας όλα τα τοπικιστικά και εθνικιστικά κόμματα υπό την ομπρέλα του «Κόμματος της Ευημερίας» του οποίου ηγείτο. Το μοναδικό κόμμα που αρνήθηκε αυτή τη συνεργασία ήταν το «Κόμμα Λαϊκής Απελευθέρωσης του Tigray» (TPLF) . Η πανδημία του COVID-19 εκτράχυνε ακόμα περισσότερο τις σχέσεις των 2 κομμάτων καθώς παρά την απαγόρευση για υγειονομικούς λόγους, έγιναν τελικά περιφερειακές εκλογές στο Tigray όπου κέρδισε με συντριπτική πλειοψηφία το TPLF εις βάρος των μικρών κομμάτων προσκείμενων στον Ahmed. Η κυβέρνηση κήρυξε άμεσα άκυρες τις εκλογές και στις 4 Νοεμβρίου 2020 το TPLF εξαπέλυσε επίθεση κατά του ομοσπονδιακού στρατού που βρισκόταν στο Tigray. Ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση κήρυξαν πόλεμο στο TPLF και μέσω της συνεργασίας με την Ερυθραία και πιθανώς και τη Σομαλία εισέβαλαν στην επαρχία και κατέλαβαν τις μεγαλύτερες πόλεις.

Η επίθεση αυτή άνοιξε το δρόμο για να υιοθετηθεί αδίστακτη βιαιότητα. Γενοκτονίες, προσπάθειες εθνοκάθαρσης, ομαδικοί βιασμοί και βομβαρδισμός αμάχων βαραίνουν τόσο τον ομοσπονδιακό στρατό όσο και το TPLF. Ο άλλοτε όμως φιλειρηνικός και διαλλακτικός πρωθυπουργός Ahmed απέρριψε κάθε πρόταση για συνθήκη ειρήνης και παύση εχθροπραξιών παρ' όλο που ο πόλεμος έχει φτάσει σε σημείο ακραίας βαρβαρότητας και οι νεκροί συνολικά κυμαίνονται από 2000 μέχρι και 100.000 (η δεύτερη εκτίμηση έχει βγει από ανακοίνωση του TPLF και δεν έχει επιβεβαιωθεί). Εξαιτίας αυτής της ανεξήγητης και πρωτοφανούς στάσης του έχει επικριθεί έντονα από τα διεθνή ΜΜΕ, ενώ πολλοί αναλυτές και δημοσιογράφοι ζητούν την ανάκληση του Νόμπελ Ειρήνης που του δόθηκε το 2019. Μέχρι και την ημέρα συγγραφής αυτού του άρθρου δεν διαφαίνεται να υπάρχει κάποια λύση στον ορίζοντα για να παύσουν οι άγριες εχθροπραξίες, παρ' όλες τις προσπάθειες της διεθνούς κοινότητας.

Συμπερασματικά, είναι εντυπωσιακή αλλά και ανησυχητική η ολική αλλαγή συμπεριφοράς του νικητή του Νόμπελ Ειρήνης διότι καταδεικνύει μακροπρόθεσμα ότι δεν μπορεί να υποστηρίξει την ειρήνη ακόμα και στην ίδια του τη χώρα. Ένας άνθρωπος ο οποίος άφησε άφωνη τη διεθνή κοινότητα για την ταχύτητα που επέδειξε ώστε να επιλυθεί μια διεθνής κρίση, πλέον την αφήνει άφωνη με την αδιαλλαξία του πάνω σε μια κρίση που και αυτός ο ίδιος δημιούργησε. Οπότε θα πρέπει με αφετηρία αυτό το γεγονός να γίνει μια συζήτηση εκ νέου για τον αν τελικά αυτό το βραβείο είναι εν τέλει σημαντικό, ουσιώδες και αληθινό ή απλώς χρησιμεύει ώστε να δημιουργεί μια βιτρίνα νομιμότητας και φιλειρηνισμού.

Πηγές:

http://www.dehai.org/conflict/analysis/alemsghed1.html

https://www.bbc.com/news/world-africa-44764597

https://www.theguardian.com/world/live/2019/oct/11/nobel-peace-prize-greta-thunberg-abiy-ahmed-jacinda-ardern-among-those-tipped-win-live-news